Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 roku ustanawiające wspólne przepisy dotyczące EFRR, EFS, FS, EFRROW, EFMiR oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, zwane dalej „rozporządzeniem ogólnym” (art. 7), obliguje państwa członkowskie do zapewnienia równości szans kobiet i mężczyzn oraz do podjęcia działań zapobiegających wszelkim formom dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę lub pochodzenie etniczne, wyznawaną religię lub światopogląd lub orientację seksualną, przy tworzeniu i wdrażaniu programów współfinansowanych z funduszy europejskich. Rozporządzenie ogólne wskazuje także bardzo wyraźnie, że przy przygotowaniu i wdrażaniu programów operacyjnych należy brać pod uwagę ich dostępność dla osób z niepełnosprawnościami.
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju opublikowało nowy dokument dotyczący działań w zakresie równości szans i niedyskryminacji, który będzie obowiązujący dla Instytucji Zarządzających, Wdrażających, Audytujących i Certyfikujących, Komitetów Monitorujących, Punktów informacyjnych, Wnioskodawców, Beneficjentów wsparcia EFSI – europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w bieżącej perspektywie finansowej 2014 – 2020.
Celem tego dokumentu jest Stworzenie zdolności administracyjnych umożliwiających wdrożenie polityki równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz równości szans kobiet i mężczyzn – w odniesieniu do EFSI.
Agenda określa ramowy plan, wskazujący kierunki i zakres działań, jakie będą podejmowane na rzecz podnoszenia świadomości i wiedzy z zakresu równości szans wśród podmiotów zaangażowanych w realizację funduszy unijnych. W ramach systemu wdrażania funduszy unijnych istnieje nadal niedostateczna świadomość zarówno wśród pracowników instytucji jak i samych beneficjentów na temat praktycznego aspektu planowania, oceny i wdrażania działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji w projektach i programach operacyjnych lub następuje utożsamianie tych aspektów wsparcia wyłącznie z projektami współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Przestrzeganie zasady równości szans i niedyskryminacji i zasady równości szans kobiet i mężczyzn jest realizacją obowiązku prawnego, wynikającego z postanowień dokumentów Unii Europejskiej. Niemniej należy zwrócić uwagę, że troska o odpowiednią realizację zapisów Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w tym aspekcie przynosi jednocześnie realne i rzeczywiste korzyści ekonomiczno – społeczne. Jest równocześnie niezbędnym warunkiem realizacji celów strategicznych Europa 2020, dotyczących stworzenia trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństwa. Oznacza to, że wszelkie inicjatywy współfinansowane z EFSI muszą być otwarte na zapewnienie wszelkich możliwych racjonalnych działań i usprawnień, w momencie pojawienia się osoby o specjalnych potrzebach lub w sytuacji, gdy jakakolwiek osoba lub podmiot zgłosi fakt dyskryminacji ze względu na którąś z przesłanek wymienionych w art. 10 TFUE.*
Agenda działań na rzecz równości szans i niedyskryminacji w ramach funduszy unijnych 2014-2020 wskazuje na różne działania, możliwe do podjęcia w ramach poszczególnych funduszy polityki spójności i realizowanych w oparciu o nie programów operacyjnych, uwzględniając wszystkie przesłanki dyskryminacyjne, wymienione w art. 10 TFUE, do których należą: płeć, rasa lub pochodzenie etniczne, religia lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientacja seksualna. Bieżąca perspektywa 2014-2020, uwzględniając zasadę koncentracji** i potrzeby społeczne (a także doświadczenia) w tym zakresie, kładzie szczególny nacisk na wyrównywanie szans osób z niepełnosprawnościami oraz wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn.
Agenda stanowi ramowy plan, wskazujący kierunki i zakres działań, jakie będą podejmowane przez poszczególne instytucje w celu zapewnienia rzeczywistego wdrożenia zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami przy opracowaniu i realizacji programów operacyjnych oraz wykorzystania funduszy europejskich do wspierania realizacji postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, Strategii Europa 2020 oraz Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności. Dokument ten stanowi zobowiązanie wszystkich instytucji systemu zarządzania i kontroli EFSI do realizacji zawartych w nim postanowień – zgodnie z przypisanym podziałem zadań. Dodatkową wartością Agendy będzie zwiększenie zaangażowania podmiotów odpowiedzialnych za ochronę praw osób z niepełnosprawnościami lub reprezentujących osoby z niepełnosprawnościami w proces programowania i realizacji programów operacyjnych i innych dokumentów programowych.
W celu zapewnienia koordynacji realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji a także równości szans kobiet i mężczyzn w ramach polityki spójności przygotowane zostały Wytyczne w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020. Dokument ten zawiera najważniejsze informacje na temat możliwości uwzględniania polityk horyzontalnych w ramach systemu wdrażania programów operacyjnych. Wytyczne zostały przygotowane na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 11 Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (Dz. U. poz. 1146).
* przy realizacji powyższych działań należy mieć także na uwadze możliwość występowania dyskryminacji krzyżowej, czyli takiej która wynika z występowania jednocześnie kilku przesłanek dyskryminacji (np. osoba doświadcza gorszego traktowania ze względu na płeć, wiek i posiadaną niepełnosprawność). W takiej sytuacji należy dołożyć wszelkich starań aby zredukować dyskryminujący charakter działań realizowanych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych.
** programowanie interwencji funduszy strukturalnych oparte jest o zasadę koncentracji, pozwalającą na określenie założeń i celów poszczególnych programów operacyjnych czy dokumentów strategicznych, w szczególny sposób uwzględniające potrzeby rozwojowe i warunki realizacji wsparcia w danym kontekście społeczno – gospodarczym. Wskazuje to m.in. na konieczność
pełna treść dokumentu: TUTAJ